استانداردهای طراحی جایگاه سوخت
تعریف جایگاه سوخت یا پمپ بنزین
جایگاه سوخت یا پمپ بنزین محلی است که سوخت و روان‌سازها را برای خودروها عرضه می‌کنند. در کشورها و زبان‌های مختلف به اسامی گوناگون مثل پمپ بنزین، پمپ گاز، ایستگاه گاز یا ایستگاه سرویس نامیده می‌شود.
ارزيابي وضعيت موجود تجهيزات و تاسيسات حمل و نقل
تاسيسات و تجهيزات مرتبط با حمل و نقل و انبارداري عمدتاَ در حاشيه شهرها و جاده های بین شهری تاسیس می شود اين تاسيسات و تجهيزات عمدتا شامل پمپ بنزين، تعميرگاههاي خوروهاي سنگين، پاركينگ، سرويس هاي حمل و نقل و نظاير آنها مي باشد.
ضوابط و مقررات ملاك عمل
خدمات خودرو نظير صافكاري و تعميرگاههاي خودرو و سرويس هاي حمل و نقل جزء كاربري صنعتي محسوب شده و پيشنهاد طرح جامع در اين زمينه تعيين مكان هايي است كه از يك سو فعاليت هاي اين رده در آن ها ايجاد شوند و از سوي ديگر به تدريج خدمات پراكنده به اين مكان ها انتقال يابند.
برای برخی از کاربری ها از قبيل پاركينگ و مراكز تاسيسات زيربنايي شهري در طرح جامع ، اراضي به صورت ذخیره پیش بینی شده كه برحسب نيازها قابل تشخيص مي باشد.
معيارها و استانداردهاي موجود
با توجه به تعاريف مركز آمار ايران، انواع خدمات و تسهيلات را به گروه هاي مختلفي تقسيم كرده است كه دو گروه از اين خدمات مرتبط با حمل و نقل مباشد عبارتند از:
– خدمات حمل و نقل شهري( شامل سرويس هاي حمل و نقل، پاركينگ، پمپ بنزين و… )
– خدمات فني و تعميراتي( شامل انواع تعميرات خودرو ،لوازم خانگي و ساختماني و غيره)
بنا بر تعريف عمومي «فعاليت خدماتي، فعاليتي است كه در خصوص ايجاد تسهيلات براي زندگي افراد و تسهيل فرآيند توليد(صنعتي و كشاورزي) صورت گرفته و كالاي ملموسي نيز توليد نمي كند»
دسته بندی فعالیتهای خدماتی
بر پايه اين تعريف، طيف بسيار وسيع و متنوعي از فعاليت هاي انساني، با اهداف مختلف و در قالب سازمان ها و تشكل هاي متفاوت در زمره فعاليت هاي خدماتي قرار مي گيرند.بررسي انواع مراكز و فعاليت هاي خدماتي نشان مي دهد كه سه دسته بندي اساسي مي توان قائل گرديد:
الف) خدمات زيرساختي مبتني بر تاسيسات و تجهيزات شهري
ب)خدمات فني-تعميراتي مبتني بر توليدات صنعتي
پ) خدمات رفاهي و اجتماعي مبتني بر زيرساختهاي اجتماعي
خدمات فني تعميراتي طيف وسيعي از فعاليت هاي فني را دربر گرفته و شامل موارد زير مي باشد:
تعميرات سبك خودروهاي سبك، شامل: تعويض روغن،شستشوي خودرو،پنچرگيري و تعويض لنت، ميزان فرمان،تعميرات برقي،باتري سازي و نظاير آن.
تعميرات سنگين خودروهاي سبك شامل: صاف كاري، شاسي كشي، تعمير موتور، نقاشي و نظاير آن است.
تعميرگاههاي خودروهاي سنگين شامل كليه تعميرات و خدمات مربوط به كاميون،تانكر،بونكر،جرثقيل،تريلي و نظاير آن است.
استانداردهای مکان یابی
سازمان حفاظت محيط زيست ايران مجموعه مقرراتي زيرعنوان ضوابط و معيارهاي استقرار صنايع و مراكز خدماتي تدوين كرده است كه براساس آن انواع گروههاي مجاز و غيرمجاز صنايع تعيين شده است. در اين مقررات، تاسيسات و تجهيزات مرتبط با حمل و نقل و انبارداري جزء صنايع و خدمات شهري محسوب شده كه عموماَ بدون آلودگي و مزاحمت ذاتي و شديد هستند كه رفع مزاحمت آنها با تمهيدات فني و كالبدي امكان پذير است.
طبق ضوابط اين سازمان، با توجه به مقياس عملكردي شهرك و خدمات فني پيش بيني شده براي آن، اين خدمات طبق جدول زير عمدتاَ در گروه الف،ب،ج قرار دارند .
منطقه بندي خدمات و صنايع از نظر سازمان حفاظت محيط زيست
محدوده مصوب شهري: محدوده مصوب شهري عبارت است از محدوده اي كه طبق نظر دفتر قني استانداري يا اداره كل مسكن و شهرستان استان تعيين مي گردد.
حريم زيست محيطي: حريم زيست محيطي عبارت از محدوده اي به عرض 5 كيلومتر بعد از محدوده مصوب شهري براي شهرهايي با جمعيت بيش از 200000نفر و 3كيلومتر براي شهرهاي بين 75000تا 200000 و 2كيلومتر براي شهرهاي زير 75000نفر.
ايمني و ضوابط احداث جايگاه عرضه فرآورده هاي نفتي
توسعه منطقي و موزون جايگاه هاي عرضه فرآورده هاي نفتي در سطح كشور با هدف تامين رفاه و تسهيلات براي مردم و تعريف جايگاه، به عنوان يكي از مولفه هاي شهر سالم در جهت دسترسي آسان شهروندان، جلوگيري از اتلاف سوخت و ترغيب بخش خصوصي به سرمايه گذاري در كلان شهرها، از اهداف عالي شركت ملي پخش فرآورده هاي نفتي ايران مي باشد.
در همين راستا، همگام با آسان سازي مقررات و روشها و تعريف مسئوليتها در بخشهاي تصديگري و حاكميتي و آزادسازي طراحي و احداث جايگاه و تاكيد بر روزآمدي استانداردها، اطلاع رساني مناسب جهت ورود به حوزه توزيع فرآورده هاي نفتي و آگاهي عموم از قوانين و مقررات موجود، در دستور كار اين شركت قرار داشته و دارد.
انواع جايگاه و ابعاد زمين مورد نياز احداث جايگاه
جايگاه تك سكو بنزين با ابعاد (7 در 8) (10 در 6) (16 در 5/9) مترمربع، جهت عرضه بنزين در شهرهاي بزرگ كه مشكل كمبود زمين يا گراني زمين وجود دارد و همچنين براي احداث در پاركينگها، مجتمع هاي بزرگ مسكوني، اداري، صنعتي به صورت عرضه در اتاقك :
. جايگاه تك سكو بنزين، حداقل بر 22 متر و حداقل عمق 11 متر
- جايگاه 2 سكو بنزين، حداقل بر 22 متر و حداقل عمق 16 متر
- جايگاه 3 سكو بنزين، حداقل بر 30 متر و حداقل عمق 30 متر
- جايگاه 2 فرآورده 2 سكويي، حداقل بر 40 متر و حداقل عمق 25 متر
- جايگاه 2 فرآورده 3 سكويي، حداقل بر 40 متر و حداقل عمق 40 متر
- جايگاه 2 فرآورده 4 سكويي، حداقل بر 40 متر و حداقل عمق 60 متر
شرايط و موقعيت زمين پيشنهادی جايگاه
- ترجيحا” زمين پيشنهادي از مراكزي كه با كار گرم (جوشكاري، نانوائي و …) مرتبط هستند، فاصله مناسب داشته باشد.
- خيابان دسترسي به جايگاه قابليت مانور نفتكش را داشته باشد. حريم برق فشار قوي (دكل – پست) لوله هاي انتقال گاز و خطوط راه آهن رعايت شده باشد.
- زمين نبايستي در حريم رودخانه – مسيل باشد.
- طراحي جايگاه بايستي تحت نظارت و مسئوليت مهندسي مشاور مورد تائيد سازمان نظام مهندسي و يا ساير دستگاه هاي ذيربط انجام شود.
- لازم است كليه نقشه هاي تهيه شده توسط مشاور، به لحاظ مراعات تمامي استانداردهاي تاسيسات نفتي، به تائيد مهندس منطقه و واحد HSE منطقه رسانيده شود.
خلاصه برخي از الزامات جهت طراحی جايگاه سوخت
– عرضه بنزين در سكوهاي مجاور دفتر و عرضه نفت وگاز در سكوهاي مجاور خيابان (جاده)، مدنظر قرار گيرد.
2- به منظور فرار سريع نفتكش در زمان حريق، محل تخليه در خروجي جايگاه در نظر گرفته شود.
3- فاصله بين دو سكو، حداقل 6 متر در نظر گرفته شود.
4- پيش بيني تلمبه مخصوص عرضه بنزين به موتور سيكلت ها، به صورت مجزا، در صورت امكان
5-طراحي جايگاه، به ويژه نماي داخلي و خارجي ساختمان، متناسب با شرايط اقليمي و فرهنگي هر منطقه اجرا شود.
6- تهيه و نصب ژنراتور برق اضطراري، مجهز به سيستم راه انداز اتوماتيك الزامي است.
7- اجراي طرح كف پخش كن اتوماتيك با سنسورهاي مربوطه، جهت سايبان تلمبه ها، روي حوضچه مخازن و محل تخليه يا طرح هاي مناسب جايگزين ديگر براي اعلام و اطفاء حريق.
8- نصب سيستم سطح و دماسنج هوشمند و سيستم جلوگيري از سرريز مخازن الزامي است.
9- مخازن زيرزميني جايگاه ميبايستي حداقل با ظرفيت 45000 ليتر ساخته و نصب شوند. (حدود 5/1 برابر بالاترين ظرفيت نفتكش هاي موجود)
10- ارتفاع سكوهاي بنزين 10 سانتي متر به همراه پيش بيني گارد مناسب جهت تلمبه ها
11- رعايت مقررات آئين نامه 2800 جهت مقاوم سازي در تاسيسات و ابنيه، در برابر زلزله الزامي است و همچنين رعايت مبحث 19 مقررات ملي ساختمان در كليه ابنيه جايگاه
12- تفكيك و محصور نمودن محوطه مخازن از ساير تاسيسات و قسمت هاي جايگاه
13- پيش بيني سيستم هوشمند حفاظت الكترونيكي با نصب دوربين هاي مدار بسته
14- ضروری است کلیه جایگاه های سوخت مجهز به سیستم آب آتش نشانی و سیستم کف شوند
15- احداث کانال در حاشیه طولی پمپ بنزین ها با در نظر گرفتن شیب مناسب در مقابل محل تخلیه سوخت و هدایت کانال به حوضچه سرپوشیده با ظرفیت حداقل 20000 لیتر
16- تخلیه حوضچه بعداز هربارشستشو و در نظر گرفتن پمپ مناسب جهت تخلیه
17- لازم است که تا انتهای تخلیه سوخت راننده در محل حضور داشته باشد
18- ضروری است به تعداد کافی خاموش کننده پودری و سطل شن در جایگاه وجود داشته باشد
19-لازم است پرسنل آموزش و تعلیمات لازم ایمنی را فراگرفته باشند
20-کروکی مسیرلوله کشی ها و شیرفلکه و مخازن سوخت تهیه و در اختیار سازمان آتش نشانی قرار گیرد.
21- سیم ارت مخازن بررسی و درصورت وجود نقص سریعاً مرتفع گردد
22- تعبیه تابلوهای هشدار در خصوص عدم استعمال دخانیات و تلفن همراه در داخل جایگاه.
دستورالعمل هاي ایمنی در کارگاه ها و تعمیرگاه های اتومبیل
1.در داخل تمامی تعمیرگاه های اتومبیل بخصوص تعمیرگاه اتومبیل های بنزینی ،استفاده از هر گونه منبع حرارتی که دارای شعله روباز باشد بایستی خودداری شود .
2.سعی شود برای شستشوی قطعات اتومیبل از بنزین استفاده نشده ، چنانچه این کار لزوماً انجام گیرد بایستی در محیط باز و پس از شستشو فوراً بنزین را در ظرف فلزی درپوش داری قرار دهند تا به آسانی تبخیر نگردد .
3.ضروری است كه هميشه کف تعمیرگاه ها آغشته به مایعاتی از قببیل بنزین ، نفت ، گازوئیل و مشتقات نفتی نبوده و پارچه های آغشته به روغن را در تعمیرگاه نگهداری نشود. هنگامیکه پارچه های آغشته به روغن جمع آوری و روی هم ریخته شود ، بخودی خود گرم می شود و درجه حرات را بالا می برد و ممکن است تا حدود 65 درجه سانتی گراد برسانند، مخصوصاً پارچه های پنبه ای اگر روغنی باشد. بسیار خطرناک بوده و در صورتیکه در مجاورت مواد قابل اشتعال باشد حریق گسترش می یابد.
4. سعی شود لباس ها آغشته به بنزین نشود و از شستشوی لباس با بنزین خودداری گردد . زیرا هنگام شستشو، بنزین در دمای معمولی و حتی در دمای زیر صفر بخار شده و بخارات حاصله که از هوا سنگین تر می باشد طی مسافت قابل ملاحظه ای به منبع حرارتی یا هر گونه منبع تولید جرقه رسیده و باعث برگشت شعله و در نتیجه انفجار می گردد
5. حداقل در تعمیرگاه یک دستگاه خاموش کننده شش کیلویی پودری در معرض دید و در ارتفاع مناسب نصب شود .
( حداکثر ارتفاع ازبالای خاموش کننده تا کف تمام شده 50/1 سانتی متر باشد )
6. سرپرست کارگاه و کلیه پرسنل مربوطه باید با طرز کار کپسول های خاموش کننده و جعبه های آب آتش نشانی بطور عملی و تئوری آشنایی داشته و هر 3 ماه یکبار تمرین عملی آتش نشانی انجام دهند تا در موقع لزوم بتوانند بموقع و قبل از گسترش ، آتش را مهار و خاموش سازند.